Chleb żytni ciemny z Grębkowa

W początkach XX wieku w uprawach zbóż pierwsze miejsce zajmowało żyto. „W XIX i na początku XX wieku największe zastosowanie miała na wsi (…) mąka żytnia” (J. P. Dekowski, „Z badań nad pożywieniem ludu łowickiego (1880-1939)” w: Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi, Seria etnograficzna nr 12, Łódź 1968). Popularność tego zboża spowodowała powstanie różnych receptur na wypiek chleba żytniego.

We wsi Grębków w powiecie węgrowskim do wypieku chleba z mąki żytniej dodatkowo dodawano ziemniaki. „Kartofle ugotowane obiera się z łupin, przeciera przez sito lub trze na tarce, i składa do dzieży chlebowej ciepłe, lecz nie za bardzo gorące. Na tych kartoflach (…) rozczynia się trzecią część mąki” (Opracowała P. Elżbieta, „Pieczywo domowe”, Warszawa 1928). Dokładnie wyrobione ciasto wkładano w odpowiednie formy, blachy i pozostawiano do wyrośnięcia przez około godzinę. Następnie blachy z ciastem chlebowym wkładano do rozgrzanego pieca opalanego drewnem i pieczono do 2 godzin. Tak przygotowany chleb zachowywał dłużej wilgotność i świeżość, a dodatek ziemniaków zwiększał zawartość skrobi oraz podkreślał charakterystyczny „żytni” smak i zapach pieczywa. Dawniej chleb żytni ciemny mieszkańcy Grębkowa wypiekali zazwyczaj na przednówku, kiedy kończyły się zapasy zbóż, a ziemniaki przechowywane w kopcach uzupełniały ciasto potrzebne do wypieku. Obecnie ze względu na dostępność surowców przez cały rok, chleb żytni ciemny pieczony jest na co dzień i z roku na rok cieszy się coraz większą popularnością.